Rozszerzanie diety to początek poznawania i nauki jedzenia przez dziecko. Wielu rodzicom towarzyszy w tym czasie nie tylko radość, ale również lęk i niepewność. Rozszerzanie diety nie musi być jednak skomplikowane i stresujące! Wiedza o tym, z jakich składa się etapów i czego możemy się spodziewać na każdym z nich, daje spokój i więcej pewności siebie.
Z artykułu dowiesz się:
- Kiedy dziecko jest gotowe do rozszerzania diety?
- Jak wyglądają pierwsze 2 tygodnie rozszerzania diety?
- Czym charakteryzują się pierwsze 2-3 miesiące rozszerzania diety?
- Czego spodziewać się 6 miesięcy po starcie rozszerzania diety?
- Jak wyglądają kolejne miesiące żywienia dziecka (po 1 roku życia dziecka i później)?
Gotowość do rozszerzania diety
Według zaleceń rozszerzanie diety można zaczynać między skończonym 4. a 6. miesiącem życia dziecka. WHO wskazuje, że:
- do końca 6. miesiąca życia dziecka dobrze jest karmić dziecko wyłącznie mlekiem,
- najpóźniej po skończonym 6. miesiącu życia dziecka należy rozpocząć podawanie pokarmów stałych i naukę jedzenia,
- do 12. miesiąca życia dziecka karmimy je mlekiem na żądanie.
Te zalecenia dotyczą wszystkich maluchów – z dużą lub małą masą urodzeniową, rozwijających się wolniej lub szybciej, karmionych piersią lub mlekiem modyfikowanym.
Istotniejsze niż wiek dziecka okazuje się jednak, czy jest gotowe do nauki jedzenia.
Oznaki gotowości dziecka do rozszerzania diety
- Dziecko ma stabilny siad – dziecko jest w stanie utrzymać stabilną pozycję siedzącą, nie przekrzywia się na boki i do tyłu, ma stabilną obręcz barkową. Nie oznacza to, że musi być w stanie samodzielnie usiąść, ale że posadzone siedzi stabilnie. Jeśli Twój maluch nie ma jeszcze tej umiejętności, poszukaj innej, bezpiecznej pozycji np. bokiem na Twoich kolanach.
- Zanika odruch wypychania rzeczy z buzi – stopniowo odruch wymiotny i wypychania jedzenia z buzi przesuwa się do tylnej ściany gardła. Nasilony odruch wypychania będzie uniemożliwiał dziecku przyjęcie pokarmu.
- Dziecko jest w stanie coś chwycić i włożyć do buzi – niezwykle ważna jest do tego odpowiednia koordynacja ruchowa. Dziecko może ją wyćwiczyć, gdy dajemy mu możliwość leżenia w różnych pozycjach, bawienia się zabawkami.
- Maluch jest w stanie nauczyć się gryźć, żuć i połykać – wkłada do buzi zabawki i próbuje je podgryzać lub łapie za pierś i ściska ją dziąsłami podczas karmienia piersią.
- Dziecko wykazuje zainteresowanie pokarmem – czasami ciężko jest to zauważyć, bo w okolicy 5. i 6. miesiąca jest zainteresowane wszystkim, co go otacza. Dlatego dobrze poczekać, by maluch wykształcił również pozostałe oznaki gotowości.
Gotowość do rozszerzania diety nie oznacza, że Twoje dziecko od początku będzie:
- potrafiło gryźć,
- wiedziało, co się robi z łyżeczką, a co z kawałkami,
- wiedziało, jak pobierać pokarm z łyżeczki,
- potrafiło manewrować pokarmem w buzi i nigdy się nie zakrztusi.
Nauka jedzenia to proces i o tym właśnie mówi nam gotowość do rozszerzania diety – dziecko jest w stanie nabyć nowe umiejętności.
Pierwsze 2 tygodnie rozszerzania diety
O przebiegu rozszerzanie diety decyduje głównie dziecko. Dlatego warto wejść w ten proces bez dużych oczekiwań i podążać za maluchem. Pamiętaj o zasadzie podziału odpowiedzialności:
- rodzic jest odpowiedzialny za to, co, kiedy i gdzie poda dziecku do jedzenia
- dziecko jest odpowiedzialne za to, co, ile i czy w ogóle zje.
Bez względu na to, jaką metodą chcesz rozszerzać dietę, nie zapominaj, że najważniejsza jest uważność na potrzeby dziecka. To właśnie dzięki niej możemy responsywnie karmić malucha, szanując jego granice i sygnały głodu oraz sytości.
Od czego zacząć?
Nie ma konkretnych zaleceń, od jakiego produktu najlepiej rozpocząć rozszerzanie diety. Może to być kasza, ryż, warzywa, owoce, a nawet mięso. Nie należy jedynie rozpoczynać od produktów silnie alergizujących (m.in. jajka, orzechów, ryb).
Najważniejsze, aby wybrać bezpieczny pokarm dostosowany do możliwości dziecka. Jeśli karmisz łyżeczką, to zacznij od pokarmów rozgniecionych lub zblendowanych. Możesz podać np.:
- rozgniecionego ziemniaka z masłem,
- gotowaną na parze i rozgniecioną dynię, marchewkę lub buraka z odrobiną oliwy,
- mus z dojrzałego awokado lub banana,
- zblendowaną lub rozgniecioną miękką gruszkę.
W BLW sprawdzą się kawałki w kształcie palca ręki, dość miękkie, ale nie rozpadające się, np.:
- kawałki ugotowanej marchewki w słupkach,
- kawałki chleba lub bułki,
- ugotowane różyczki brokuła,
- kawałki miękkiej gruszki.
Wybierz produkt, do którego masz dostęp, który Wy sami jecie i który według Ciebie będzie odpowiedni dla dziecka.
Ile posiłków podawać?
Na początku rozszerzania diety najlepiej podawać maksymalnie 1-2 posiłki dziennie. Ważne, aby podawane produkty były gęste odżywczo, czyli w małej objętości dostarczały sporo energii (np. mięso czy kasza).
Obserwujmy, jak dziecko reaguje na pokarm i czy nie pojawiają się alergie.
Warto pamiętać, że podawane posiłki to propozycje. Dziecko zapewne zje małe ilości i będzie bazowało na mleku. To normalne na początku rozszerzania diety, ponieważ maluch musi zrozumieć, że posiłki stałe mogą dawać sytość. Jednemu dziecku zajmie to tydzień, innemu 2 czy 3 miesiące.
W jakim tempie proponować nowe pokarmy?
W pierwszych tygodniach chcemy wprowadzić do menu dziecka kilka nowych pokarmów, maksymalnie co 1-2 dni. Dobrze postawić na proste połączenia 2-3 składników. Gdy dziecko zapozna się z nimi możemy przejść do kolejnych produktów.
Ważny jest balans – produktów do wprowadzenia do diety jest sporo, więc nie chcemy tego opóźniać, z drugiej strony unikajmy presji i zbytniego pędzenia. Dziecko potrzebuje czasu, by poznać jedzenie i się z nim oswoić.
Pierwsze 2-3 miesiące rozszerzania diety
Po ostrożniejszych 2 tygodniach rozszerzania diety, czas na stopniowe zwiększanie różnorodność diety dziecka. Dalej najważniejsze jest responsywne karmienie, uważność na potrzeby malucha i podążanie za nim – niezależnie, jaką metodę rozszerzania diety stosujecie.
Najważniejszym zadaniem jest zaznajomienie dziecka z nowymi smakami i konsystencjami. Możesz stopniowo zwiększać odstęp posiłków stałych od mlecznych, aby dziecko uczyło się najadać pokarmem stałym.
Co podawać?
Najlepiej do końca 2. miesiąca rozszerzania diety dziecka wprowadzić pokarmy z większości głównych grup produktów, czyli:
- warzywa i owoce,
- zboża,
- nabiał,
- jajka,
- mięso (jeśli je jecie),
- ryby (jeśli je jecie),
- tłuszcze.
Podstawą diety Twojego dziecka powinny być produkty jak najbardziej naturalne, przypominające wyglądem, zapachem i kolorem produkt wyjściowy. Wprowadzaj też proste dania, np.:
- sos pomidorowy,
- pulpeciki z mięsa mielonego,
- kulki z mięsa i kaszy jaglanej,
- owsianka z jabłkiem,
- jaglanka z bananem.
Ile posiłków podawać?
Dobrze jest proponować posiłki 2-3 razy dziennie, mogą pojawiać się również mniejsze przekąski. Najlepiej stopniowo odsuwać posiłki mleczne od pokarmów stałych (np. posiłek proponować około 1-1,5 godziny po mleku). Pamiętaj jednak, by nadal karmić mlekiem na żądanie.
W jakim tempie proponować nowe pokarmy?
Twoje propozycje coraz bardziej powinny przypominać Wasze rodzinne posiłki. Dobrze, by w jednym daniu znalazły się 2-3 składniki. Jeśli maluch nie wykazuje objawów alergii, możesz częściej proponować nowe produkty – sprawdzą się 1-2 nowości dziennie.
Jeśli wybrałaś rozszerzanie diety łyżeczką, możesz wprowadzać już modyfikacje do konsystencji posiłków, tak by dziecko mogło poznawać nowe rodzaje pokarmów i uczyć się sobie z nimi radzić. Dobrze jest również podawać powoli pokarm w kawałkach – pamiętaj jednak o tym, by były bezpieczne. Więcej o tym przeczytasz w artykule „Lista pierwszych pokarmów do rączki dla dziecka! Finger foods, nie tylko dla BLW”.
To świetny czas, by włączyć malucha do rodzinnych posiłków. Nie musisz przygotowywać dla niego specjalnych potraw, wystarczy lekka modyfikacja tego, co jadacie na co dzień. Możesz to zrobić:
- nie dodając soli ani cukru do potrawy w garnku – zrób to dopiero na talerzu,
- odkładając niewielką ilość zupy czy sosu dla dziecka zanim dodasz sól,
- gotując warzywa dla dziecka nieco dłużej,
- nie podając dziecku składników zakazanych w jego diecie – grzybów leśnych, miodu, mleka koziego oraz ryżowego czy surowego jajka i mięsa.
4-6 miesięcy od rozpoczęcia rozszerzania diety
Na tym etapie jedno jest pewne: dziecko będzie jadło dziwnie i zmienne. Jednego dnia może mieć duży apetyt, a kolejnego prawie nic nie zjeść. Nie musi to budzić niepokoju.
Zwykle za brak zainteresowania jedzeniem odpowiada na tym etapie monotonia posiłków i brak możliwości jedzenia z rodziną. Jeśli jednak problemy się utrzymują, to warto poszukać wsparcia specjalistów (np. pediatry, logopedy, neurologpedy, terapeuty integracji sensorycznej). Polecam Ci również lekturę artykułu „Trudności w rozszerzaniu diety – czy niemowlę może być niejadkiem?”.
Co podawać?
Jeśli jeszcze nie zaprosiłaś dziecka do rodzinnego stołu, teraz jest na to idealny moment.
Możesz podawać dziecku te same produkty, które pojawiają się w Twoim menu, warto jednak pamiętać, by unikać soli i cukru oraz mieszanek przypraw, które je zawierają.
Przykładowe dania, które możesz podać również dziecku:
- curry z dodatkiem ryby – odłóż niewielką ilość sosu bez dodatku soli, upewnij się, że mięso pozbawione jest ości i w kawałkach, które maluch jest w stanie zjeść,
- kanapki – dla malucha możesz przygotować je z pastą warzywną, mięsną lub rybną, serwując obok warzywa,
- zupy – odłóż część zupy przed doprawieniem i zblenduj ją (jeśli to konieczne). Upewnij się, że zupa zawiera produkty gęste odżywczo np. mięso czy kaszę,
- gulasz – pamiętaj, by porcję dla dziecka gotować nieco dłużej, aby mięso i warzywa były łatwe do pogryzienia. Możesz dodać ulubione zioła czy przyprawy np. słodką paprykę, uważaj jednak na gotowe mieszanki przypraw, ponieważ mogą zawierać sól lub cukier.
- klopsiki – przygotuj je z dowolnego mięsa, ryby lub strączków bez dodatku soli. Dla dziecka możesz ugotować je na parze lub udusić w sosie warzywnym.
Ile posiłków podawać?
Na tym etapie dobrze jest proponować posiłki 3-4 razy dziennie, najlepiej w formie umożliwiającej samodzielne jedzenie. Możesz podawać również 1-2 mniejsze przekąski w ciągu dnia. Dziecko powinno coraz lepiej technicznie radzić sobie z pokarmem i powoli najadać się posiłkami stałymi.
W jakim tempie proponować nowe pokarmy?
Upewnij się, że maluch poznał wszystkie konsystencje i często dostaje jedzenie w kawałkach. 7-9 miesiąc życia dziecka to kluczowy okres dla rozwoju umiejętności gryzienia, dlatego tak ważne jest podawanie różnorodnych konsystencji.
Zbliżając się do końca 1. roku życia dziecka, warto sprawdzić, jakich produktów jeszcze nigdy nie próbowało. Dobrze jest przyjrzeć się codziennym posiłkom, by sprawdzić, czy nie są monotonne. To może pomóc Ci zwiększyć różnorodność diety.
Świetnie sprawdza się w tym celu checklista produktów do wprowadzenia, którą znajdziesz w “Planerze Smaków”. Z jej pomocą upewnisz się, że Twoje dziecko spróbowało każdego produktu i zapiszesz jego reakcje.
Warto nastawić się, że dziecko może potrzebować nawet kilkunastu prób, by przekonać się do danego smaku. Dlatego nie zniechęcaj się, jeśli 5 raz wypluło paprykę – za 10 razem może zje ją ze smakiem!
Do końca 1. roku życia należy wprowadzić do diety wszystkie silnie alergizujące produkty (białko i żółtko jaja kurzego, orzechy, orzeszki ziemne, ryby i owoce morza, mleko krowie, gluten, sezam, truskawki oraz cytrusy).
Kolejne miesiące rozszerzania diety
Dziecko je już coraz więcej posiłków stałych, a mleko odgrywa coraz mniejszą rolę w jego codziennej diecie. Jeśli karmisz dziecko mieszanką mlekozastępczą, możesz stopniowo z niej rezygnować.
Co podawać?
Po raz kolejny warto przyjrzeć się temu, czego dziecko jeszcze nie próbowało lub je rzadko. Dbaj o różnorodność i odżywczość codziennego menu, ponieważ dziecko ma duże potrzeby energetyczne. Nadal chcemy proponować produkty nisko przetworzone i naturalne.
Możesz podawać dziecku np.:
- makaron z sosem pomidorowym z dodatkiem mięsa mielonego lub ciecierzycy i ulubionych ziół
- pudding chia z dodatkiem musu owocowego
- pieczone kotleciki z ciecierzycy z frytkami z marchewki i buraka
- kluseczki z twarożkiem i musem owocowym
Ile posiłków podawać?
W tym czasie dobrze jest proponować 3-4 posiłki oraz 1-2 mniejsze przekąski. Nie zapominaj o bilansowaniu ich zgodnie z zasadami zdrowego żywienia, o których więcej przeczytasz w artykule “Proporcje – druga najważniejsza zasada żywienia”.
Bądź czujna na sygnały, które wysyła dziecko i nie zmuszaj ani nie zachęcaj go do jedzenia. Maluch najlepiej zna swoje ciało i potrzeby!
W jakim tempie proponować nowe pokarmy?
Na tym etapie dziecko zapewne spróbowało już mnóstwa produktów, dlatego możesz proponować nowości bez obaw oraz dowolnie łączyć znane i lubiane smaki z nowymi. Nadal unikaj soli, cukru i innych produktów zakazanych i niewskazanych w diecie małych dzieci.
Twoje dziecko powinno już być w stanie jeść i pić samodzielnie, jednak nie oznacza to, że już nie będzie potrzebowało pomocy. Wiele dzieci czasem potrzebuje nakarmienia. Nie oznacza to regresu ich umiejętności.
Mogą pojawić się również trudności z siadaniem dziecka do stołu. Jeśli Twój maluch właśnie odkrył sztukę chodzenia i samodzielnego poruszania się, siedzenie przy posiłku może być dla niego mało interesujące. Spokojnie możesz pozwolić na odchodzenie od posiłku, staraj się jednak nie chodzić za dzieckiem z jedzeniem.
Etapy rozszerzania diety – podsumowanie
Poszczególne etapy rozszerzania diety różnią się od siebie. Łączy je jedno: na każdym z nich dziecko zna swoje ciało i potrzeby, a naszą rolą jest wesprzeć je w nauce ich odczytywania.
Rozszerzanie diety wielu rodziców napawa lękiem. Warto przygotować się, że żywienie dziecka niekoniecznie będzie wyglądało tak, jak to sobie wyobrażaliśmy. Warto jednak nie zapominać o zasadzie podziału odpowiedzialności, a w razie trudności poszukać odpowiedniego wsparcia specjalistów i rzetelnej wiedzy. A tę znajdziesz w 2 edycji “Planera Smaków” 😉
Będzie dostępna już w lutym 2024 roku! Przygotowujemy dla Ciebie nowe ułożenie informacji, odświeżony wygląd, jeszcze więcej praktycznych wskazówek i tabel oraz materiały dodatkowe (e-book, o którym na razie więcej nie zdradzę!).
Zapisz się na listę osób zainteresowanych, aby wziąć udział w przedsprzedaży i dostać najlepszą ofertę zakupu. Zapis nie zobowiązuje do niczego, a gwarantuje, że dowiesz się jako pierwsza o starcie przedsprzedaży.
