Czy mogę to zjeść? Poradnik świąteczny dla mam i dzieci, edycja 2018

Od kiedy przekroczyliśmy połowę grudnia, na forach, grupach i prywatnych wiadomościach pojawia się coraz więcej pytań o to, co może, a czego nie powinno jeść dziecko w Święta. Czy mogę mojemu 8-miesięcznemu dziecku podać pierogi z kapustą? Czy mama karmiąca może zjeść bigos? A co z grzybami? Od kiedy śledzie? i tak dalej 🙂

Święta Bożego Narodzenia to naprawdę wspaniały czas, ale nie da się ukryć, że większość tego czasu spędzimy przy stole…. suto zastawionym stole. Zamiast zatem przeżywać co chwilę stres i lęk przed podaniem czegokolwiek dziecku, lepiej się za wczasu przygotować. Dlatego odświeżam dla Was poręczną tabelę, która w przejrzysty sposób pokazuje, co możecie a czego raczej nie powinniście podać dziecku w Święta 🙂

Co może, a czego nie może zjeść:

• mama karmiąca
• niemowlę na początku rozszerzania diety (ok. 6-12 miesięcy)
• małe dziecko do 2 lat
• starszak (powyżej 2 lat)

Pamiętajcie, że są to zalecenia OGÓLNE! Zawsze przesiejcie je przez sito Waszych potrzeb, smaków, chorób, alergii i nietolerancji, przyzwyczajeń itp.

Ponieważ jednak podejrzewam, że pojawią się pytania dodatkowe, oprócz tabeli postanowiłam opisać trochę dokładniej, co tak naprawdę możecie jeść 🙂 Mam nadzieję, że mój poradnik będzie czytelny i wygodny!

Jak korzystać z poradnika?

Najpierw przeczytaj proszę opis tabelki. Potem całą treść w niej zawartą a na koniec zajrzyj do suplementu w postaci opisu pod tabelą 🙂 Jeżeli mimo wszystko masz jeszcze jakieś pytania – pisz śmiało do mnie 🙂

W tabeli znajdziecie 3 kategorie potraw:

• potrawy świąteczne
• napoje
• słodycze

Nie wymieniałam wszystkich możliwych potraw, bo zamiast tabelki wyszłaby litania. Zamiast tego podałam przykłady potraw dozwolonych a przede wszystkim tych niedozwolonych.

Pod napisem „NIE MOGĘ JEŚĆ” jest lista produktów, których mama/dziecko absolutnie nie powinno jeść! Reszta to tak naprawdę decyzja rodzica.

Pamiętaj o zachowaniu 3 najważniejszych zasad żywienia 🙂 UMIARU, RÓŻNORODNOŚCI I PROPORCJI. One świetnie tłumaczą także zachowanie przy świątecznym stole.

TABELA W FORMIE PDF DO POBRANIA

INFORMACJE DODATKOWE

Wbrew powszechnej opinii zarówno mama karmiąca jak i małe dziecko mogą spożywać takie produkty jak:

• kapusta
• rośliny strączkowe
• pieczarki
• kiszonki
• orzechy (małe dzieci w postaci zmielonej)
• mak
• kakao

Przy mamach karmiących alkohol napisałam z * ponieważ wydaje się, że mamy dzieci pow. 6 miesiąca życia mogą spożywać niewielkie ilości alkoholu, jeśli zachowują odpowiednio długi odstęp pomiędzy karmieniami. Po więcej szczegółów zajrzyjcie do Hafija.pl

O diecie mamy karmiącej piersią pisałam również tutaj i tutaj.
Kompendium wiedzy na temat rozszerzania diety dziecka znajdziesz tutaj.

Małe dzieci nie mogą absolutnie spożywać jedynie:

• grzybów leśnych (do ok. 12 roku życia)
• miodu (do 1. roku życia)
• surowego mięsa, jaj i ryb
• produktów, na które są uczulone lub źle na nie reagują

W diecie dzieci do końca 1. roku życia należy całkowicie unikać dodatku: 

• soli
• cukru (i innych słodzideł np. syropu klonowego, ksylitolu, cukru kokosowego itp.)

Do końca 2. roku życia również należy unikać ich w miarę możliwości. 

Jeżeli jakiegoś produktu nie ma wymienionego w kategorii „NIE MOGĘ JEŚĆ/PIĆ”, oznacza to, że małe dziecko może to zjeść i pić. Czy mu to podasz – zależy od Ciebie. Pamiętaj jednak, by niezależnie, na jakie potrawy się zdecydujesz, zachować w nich umiar i wybierać te, jak najbardziej naturalne, domowe, nieprzetworzone

W przypadku małych dzieci nie zalecam jednak wprowadzania w okresie Świąt nowych składników, których dzieci nigdy nie jadły. Jeżeli wcześniej nie podawałaś dziecku pomarańczy czy orzechów – to nie jest najlepszy moment. Nie chcesz chyba zepsuć sobie i dziecku Świąt niepożądanymi objawami alergii, prawda? Spróbujcie ich wcześniej, albo zostawcie na spokojniejszy, poświąteczny czas.

NIEMOWLĘTA NA POCZĄTKU ROZSZERZANIA DIETY

Użyłam dosyć enigmatycznego określenia, bo tak naprawdę uważam, że jako rodzic jesteś w stanie ocenić, co Twoje dziecko może zjeść. Opisane w tabeli produkty dotyczą absolutnie totalnych nowicjuszy – w pierwszych 3-4 miesiącach rozszerzania diety. Dla takich dzieci świąteczne potrawy nie powinny mieć żadnego wpływu na ich menu. Podaj po prostu to, co dziecko zjadłoby w normalny dzień. Ewentualnie dostosuj posiłek do tradycji świątecznych, np. podaj:

• gotowanego buraczka z barszczu
• marchewkę, ziemniaka i groszek (niemowlęca „sałatka jarzynowa”)
• kawałek upieczonej lub ugotowanej na parze rybki
• jabłuszko z kompotu
• kilka rodzynek na deser

Nie jest to raczej pora na eksperymenty. Nie ma co zamęczać małego brzuszka zbyt dużą ilością nieznanych potraw.

Jeśli Twoje dziecko zna już szeroki repertuar składników, możecie poszaleć! Szpinakożerca w wieku ok. 10 miesięcy znał już naprawdę większość warzy i owoców i z powodzeniem mogłabym podać mu np. 

• klopsiki z karpia w sosie
• pieczoną szynkę
• rybę po grecku (przygotowaną oddzielnie, bez soli)
• pierogi z kiszoną kapustą
• kompot z suszu
• kutię z suszonymi owocami (bez miodu i cukru)

Do końca 1 roku życia należy unikać:

• soli
• cukru (w każdej postaci)
• słodyczy (również domowych ciast)
• produktów gotowych i silnie przetworzonych
• wędzonek
• produktów smażonych w głębokim tłuszczu

Ale nie uznaję tego za absolutny zakaz. Bo jeżeli w ten jeden wieczór w roku Twój 10-miesięczny zaznajomiony ze smakami brzdąc zje 1 czy 2 domowe pierogi z kapustą, przygotowane z najlepszych składników przez ukochaną babcię, czy łyżkę kapusty z grochem – nic mu się nie stanie 🙂

DZIECKO DO 2. ROKU ŻYCIA

Tutaj możesz zdecydowanie mocniej poszaleć. Ze względu na to, że nie jest to zwyczajowy sposób żywienia Twojego dziecka, uważam że możesz mu podać praktycznie wszystkie świąteczne domowe potrawy. Najlepiej jednak dostosuj sposób ich przyrządzenia do możliwości Twojego dziecka lub przygotuj coś dodatkowego specjalnie dla niego.

Unikaj:

• potraw bogatych w sól i tłuszcz
• potraw smażonych na głębokim tłuszczu
• produktów gotowych, przetworzonych
• słodyczy słodzonych cukrem lub innymi słodzidłami

Możesz przygotować smakowite ciasta czy ciasteczka bez dodatku cukru! Przygotowałam dla Ciebie aż 10 prostych propozycji!

MAMY KARMIĄCE PIERSIĄ I STARSZAKI

Tutaj sprawa jest dość prosta – stosuj ogólne zasady zdrowego odżywiania. Pamiętaj o różnorodności, umiarze i proporcji. Dzieciom absolutnie nie podawaj alkoholu i do 12. roku życia grzybów. Unikajcie przejadania się i produktów wysoko przetworzonych.

Kilka słów o tym, jak przygotować się na słodycze na przyjęciu, przeczytasz tutaj.

CYNAMON 

Cynamon nie jest przyprawą zakazaną w diecie dzieci. Jednak pojawia się nieco wątpliwości, dlatego zaznaczyłam w tabeli, że nie jest to najlepsza przyprawa na sam początek rozszerzania diety. Poniżej znajdziesz szczegółowe wyjaśnienie.

W sprzedaży znajdują się dwa rodzaje cynamonu – cynamon cejloński oraz cynamon cassia. Cassia jest taką jakby podróbką prawdziwego cynamonu, jest znacznie bardziej popularny w Polsce i Europie (tak naprawdę niemal każdy cynamon w sklepie to właśnie Cassia). Obie przyprawy zawierają związek zwany kumaryną, która ma potencjalne działanie toksyczne (może uszkadzać wątrobę i nerki). Potencjalne – bo wszystko zależy od dawki. Problem w tym, że najpowszechniejsza Cassia zawiera tej kumaryny całkiem sporo.

http://www.thenewsminute.com/article/buying-cinnamon-store-watch-out-its-dangerous-lookalike-cassia-34781

Za Niemieckim Federalnym Instytutem Oceny Ryzyka (German Federal Institute for Risk Assessment) 1 łyżeczka cynamonu Cassia zawiera od 5,8 do 12,1 mg kumaryny. Tolerowana dzienna dawka (TDI) kumaryny wynosi 0,1 mg/kg masy ciała. Jest to ilość, którą teoretycznie możemy spożywać codziennie, przez resztę życia, bez szkody dla zdrowia.

Biorąc pod uwagę niemowlę ważące 8 kg – bezpieczna dawka kumaryny dla niego to 0,8 mg

Taką ilość znajdziemy już w ok. 0,5 g cynamonu (1/7 łyżeczki).

Co to oznacza? 

Oznacza to, że ilość cynamonu dodawana np. do owsianki może być niebezpieczna dla bardzo małych dzieci. Oczywiście nie jednorazowa! Ale jeżeli taką owsiankę serwujemy 3 razy w tygodniu a do tego pieczone jabłuszko z cynamonem na deser, to stwarzamy już pewne ryzyko uszkodzenia wątroby.

Ustalmy:

• cynamon jest zdrową przyprawą i świetnie sprawdza się w potrawach dla dzieci
• lepiej unikać jego nadmiernej ilości w diecie niemowląt (do 1 roku życia),
• jeśli mamy taką możliwość – wybierajmy cynamon Cejloński (do nabycia w sklepach z żywnością eko i sklepach internetowych)
• nie bójcie się cynamonu 🙂 trudno przekroczyć bezpieczne dawki. Ale po co ryzykować u takich maluszków?

ŚLEDZIE 

Śledzie to dość trudny orzech do zgryzienia!

Kiedy pierwszy raz podać je dziecku? Czy w ogóle warto? Czy są zakazane?

Ustalmy śledź (solony) jest surową rybą, ale poddaną konserwacji (przez dodatek soli). To stara i naturalna metoda konserwacji. Solony śledź ma bardzo długą datę przydatności do spożycia, nie psuje się szybko, a zatem nie stwarza tak dużego zagrożenia dla zdrowia dziecka jak chociażby surowa ryba w sushi czy surowe mięso w tatarze.

Uważam, że w diecie dziecka od ok. 2 roku życia może znaleźć się miejsce na śledzie. Pod warunkiem, że wybierzesz sprawdzone, dobrej jakości, dobrze je wypłuczesz i podasz z ciekawymi dodatkami (np. buraki, jabłko, śmietanka, fasola, pomidory itp.).

Nie ma oficjalnych zaleceń dot. śledzi. Niektórzy specjaliści woleliby je widzieć w diecie dopiero po 3. roku życia. To Twoim zadaniem, rodzicu, jest ocenienie czy warto czy nie warto podać go wcześniej 🙂 Dodam tylko od siebie, że śledź jest dość trudnym do akceptacji smakiem, a w okresie neofobii spróbowanie takiej nowości może być dodatkowo utrudnione.

GRZYBY

Grzyby to kolejny trudny temat, choć tutaj mamy więcej jasności 🙂

WSZYSTKO, CO MUSISZ WIEDZIEĆ O GRZYBACH W DIECIE DZIECI, PRZECZYTASZ TUTAJ!

Dlaczego GRZYBY LEŚNE SĄ ZAKAZANE W DIECIE DZIECI DO 12. ROKU ŻYCIA?

Bo dla organizmu dziecka potencjalne zatrucie grzybami może być po prostu…. tragiczne w skutkach. Dorosły organizm, dorosła wątroba, może przetrwać. Dziecięca nie.

Dlatego, jeśli nie masz 100000% pewności, że grzyby, które podajesz są bezpieczne, nietrujące, nie podawaj ich dziecku. A już szczególnie jeśli kupiłaś je na rynku, dostałaś je od znajomych lub zbieraj je Twój 90-letni dziadek, który choć na grzybach się zna, to ze wzrokiem miewa już problemy.

Generalnie jednak grzyby to wartościowe produkty. Mają dużą wartość odżywczą i nie są bardziej ciężkostrawne niż chociażby kapusta! To nieprawda, że są bezwartościowe.

Dla dzieci świetną alternatywą mogą być pieczarki czy boczniaki. 

MAK

Mak z roku na rok sprawia mi coraz więcej trudności. Nie jest łatwo znaleźć oficjalne informacje o tym, czy jest bezpieczny dla małych dzieci. To, czego się obawiamy to oczywiście opiaty, naturalne substancje o właściwościach narkotycznych, wśród których najliczniejszą jest morfina. Opiaty rzeczywiście pozyskuje się z maku (Papaver somniferum L.), ale przede wszystkim w większości z innych odmian maku niż te hodowane w celach spożywczych. Ponadto same ziarna maku nie  zawierają tych niebezpiecznych substancji.

Opiaty znajdują się w tzw. mleczku makowym i przenikają wszystkie części roślin poza ziarnami właśnie!

Ziarna maku zawierają za to całkiem sporo tych wartościowych, chociażby błonnika czy wapnia. Co jakiś czas jednak możemy usłyszeć o przypadkach osób, które po zjedzeniu potrawy z makiem zostały uznane za „będące pod wpływem narkotyków”. Ile w tym prawdy? Trudno ocenić. Można jednak sprawdzić, co specjaliści mówią naprawdę o maku w naszej diecie.

Jak wspomniałam same ziarna maku nie zawierają niebezpiecznych substancji. Jednak opiaty mogą przedostać się to ziaren na skutek zanieczyszczenia. Niektóre organizacje na przestrzeni ostatnich lat donoszą o wzroście zawartości tych zanieczyszczeń w maku spożywczym. W Unii Europejskiej nie ma obecnie żadnych norm dotyczących zawartości opiatów w formie zanieczyszczeń w ziarnach maku. Głównym alkaloidem odnajdywanym w ziarnach maku jest morfina, która znana jest z właściwości przeciwbólowych. Jednak może mieć również niekorzystne działanie na organizm, szczególnie spożywana w niekontrolowanych ilościach.

Czy zagrożenie jest realne?? Uczciwie mówiąc… raczej nie

Po 1.,  by naprawdę spożyć niebezpieczną ilość morfiny wraz z makiem, trzeba by zjeść go naprawdę sporo. Raczej jeden kawałek makowca, nawet z zanieczyszczonym opiatami makie, nie będzie groźny nawet dla dziecka.

Po 2., zwyczajowa obróbka maku przed spożyciam (moczenie, gotowanie, odsączanie) zmniejsza nawet o 90% ewentualne zanieczyszczenie maku opiatami, krótko mówić wszystko, co hmm… niebezpieczne 😉 przenika do wody. Tej wody lepiej dzieciom nie podawać i samemu również jej nie spożywać.

Musielibyśmy raczyć się dużą ilością surowych ziaren silnie zanieczyszczonego maku, by odczuć negatywne konsekwencje.

Ilości obecne np. na chlebie czy bułkach nie stwarzają jakiegokolwiek zagrożenia.

Co zatem z makowcem?

Mam poczucie, że skoro ciasta i słodycze nie są w ogóle wskazane w diecie niemowląt i dzieci do 2. roku życia, lepiej nie podawać też ciast z dużą ilością maku. Starsze dziecko może natomiast spokojnie spróbować makowca… no może nie całej blachy 🙂 

Najzdrowszy jest zdrowy rozsądek!

Na koniec proszę Was tylko o jedno. Zachowajcie umiar i zdrowy rozsądek we wszystkim, co podajecie dzieciom (i sobie również). To Was naprawdę może uchronić przed wieloma błędami i licznymi bólami brzucha! 

Przy tej okazji życzę Wam również spokojnych, choć gwarnych, rodzinnych, ale bez spięć i kłótni, śnieżnych ale bez zamieci, Świąt Bożego Narodzenia. Bądźcie w ten czas razem, to najważniejsze 🙂 

Zuzia i Szpinakożerca